Tarım ve Hayvancılık

Sırbistan’da iklim ve coğrafi koşulların elverişli olması ürün çeşitliliğini arttırmış ve tarımsal üretimin ülke ekonomisinde önemli bir yere sahip olmasını sağlamıştır. Ülkenin yaklaşık 5,2 milyon hektarlık tarımsal arazisinin yaklaşık %65’i (3,4 milyon hektar) ekilebilir durumdadır. Tarım sektörünün yoğunlaştığı bölge ülkenin kuzeyinde yer alan Vojvodina bölgesidir. Bağcılık, sofralık üzüm ve şaraplık üzüm üretimi ise tüm ülkeye yayılmıştır.

Sırbistan’da önemli ölçüde mısır, buğday, şeker pancarı, ayçiçeği, patates, arpa, soya, biber ve lahana üretimi ile erik, elma, üzüm, böğürtlen, yaban mersini, ahududu gibi kırmızı orman meyveleri yetiştiriciliği yapılmaktadır. Yıllık 110.000 ton ahududu üretimiyle Sırbistan, Rusya ve Meksika’dan sonra dünyanın en büyük 3. ahududu üreticisidir.

Bununla beraber hayvancılık sektörüne bakıldığında ise, ülkede 2021 yılı sonunda toplam 860 bin büyükbaş, 2,8 milyon domuz, 1,9 milyon küçükbaş ve 15,3 milyon kümes hayvanı bulunmaktadır. Hayvancılık sektörünün de gelişmiş olması nedeniyle, ülkede önemli ölçüde et 18 / 37 ve süt ürünleri (yılda yaklaşık 77 bin ton dana eti, 307 bin ton domuz eti, 31 bin ton koyun eti, 111 bin ton kümes hayvanı eti ve 1,5 milyar litre süt) üretimi de gerçekleştirilmektedir.

Tarım ve gıda işleme, Sırbistan’ın dış ticaret fazlası verdiği ve ülke ekonomisine katkı sağlayan önemli bir sektördür. Sırbistan’ın milli gelirinin %10’undan fazlasını oluşturan gıda endüstrisinde 15.000 fazla gıda işletmesi faaliyet göstermekte olup bunların yaklaşık %90’u mikro, küçük ve orta ölçekli girişimlerdir. Ayrıca, söz konusu sektör 100.000’den fazla kişiye istihdam sağlamaktadır. 4,7 milyar Avro’ya ulaşan geliri ile gıda endüstrisi, Sırbistan’ın ihracatının yaklaşık %16’sını oluşturmaktadır.

Tarım ve gıda endüstrisinde Sırbistan’ın en büyük ticaret ortağı AB’dir. Tarım ve gıda ürünleri ihracatının yaklaşık %55’i, ithalatının da %50’si AB ülkeleri ile yapılmaktadır. Bu sektördeki ikinci ticaret partneri ise CEFTA ülkeleri olup ihracatın %40’ı, ithalatın ise %35’i bu ülkelere yapılmaktadır. AB ve CEFTA ülkeleri ile ciddi düzeydeki dış ticaret, bu ülkeler ile belirli gıda ürünleri hariç gümrük vergilerinin kaldırılmış olmasından kaynaklanmaktadır.

Sırbistan’da tarım sektörü, verimlilik ve üretim artışı bakımından potansiyel arz etmektedir. Sırbistan, tarımsal bakımdan olağanüstü doğal kaynaklara ve eski Yugoslavya zamanına dayanan köklü bir geleneksel üretim geçmişine sahip olmasına rağmen, sektör hala modern teknolojiden yoksundur. Tarımsal üretimin modernize edilmesi durumunda oldukça önemli bir potansiyel oluşturacağı düşünülmektedir. Bu kapsamda özellikle gıda işleme endüstrisi (hayvan yetiştiriciliği-et ve süt ürünleri entegre tesisi, meyve-sebze işleme, maden suyu ve meyve suyu vb.) önemli bir potansiyel teşkil etmekte olup Sırbistan Hükümeti tarafından yabancı yatırımcı çekilmesi amacıyla söz konusu sektöre yatırım teşvik paketi sunulmaktadır. Nitekim gıda endüstrisinde hem bölgesel hem de uluslararası alanda bilinirliği olan markaların yatırımları (gıda işleme sektöründe PepsiCo ve Nestle; içecek endüstrisinde Coca-Cola, Heineken ve Carlsberg; şeker endüstrisinde Nordzucker) bulunmaktadır.

Bununla birlikte, Sırbistan’ın AB ile imzalamış olduğu İstikrar ve Ortaklık Anlaşması ile Türkiye, Rusya, EFTA ülkeleri, CEFTA ülkeleri, Belarus ve Kazakistan ile imzalanmış olan Serbest Ticaret Anlaşmaları, söz konusu sektörün ihracat potansiyelini arttırmaktadır.

Tarım endüstrisinin gelişmesi için Sırbistan hükümeti çeşitli yardım ve teşvik paketleri hazırlamaktadır. Bunlardan en önemlileri AB’nin ortak tarım politikasına uyum sağlamak amacıyla sunulan IPA fonları, Dünya Bankası tarafından sunulan hibe ve krediler, Tarım, Ormancılık ve Su Yönetimi Bakanlığı ile Vojvodina özerk bölgesi tarafından sunulan teşviklerdir. Sırbistan çiftçileri yeni makine ve ekipman alımı, tesislerin inşaası, yenilenmesi veya genişletilmesi konularında desteklemekte olup bu kapsamdaki öncelikli sektörler et, süt, meyve, sebze, yumurta, üzüm ve diğer tarım ürünleridir.

Bu kapsamda, tarım endüstrisinin ülke ekonomisindeki önemli yeri dikkate alındığında tarım makinası, sulama ekipmanı, soğuk hava deposu, dondurma ekipmanı, işleme ve paketleme ekipmanı gibi araç ve gereçler açısından ülkemiz ihracatçılarına önemli fırsatlar sağlayabileceği değerlendirilmektedir.